Thiếu nước sản xuất và sinh hoạt: Giải pháp là tiết kiệm

Thống kê của ngành nông nghiệp Bình Phước cho thấy: Nắng nóng kéo dài từ tháng 12-2023 đến nay. Khoảng thời gian nắng nóng nhất từ 12 đến 16 giờ hằng ngày, nhiệt độ dao động từ 35-37 độ, có nơi trên 37 độ. Hiện nguồn nước ở các hồ thủy lợi, ao, sông suối khắp nơi trong tỉnh đều bị khô cạn, ảnh hưởng tới tình hình sản xuất và đời sống sinh hoạt của nông dân. Thiếu nước tưới đã khiến nhiều loại cây trồng như bưởi, sầu riêng, cà phê bị khô bông, rụng trái. Nắng nóng được dự báo sẽ tiếp tục kéo dài và cảnh báo hạn nông nghiệp ở mức độ 3 đến 4 (“khắc nghiệt” đến “rất khắc nghiệt”) và cấp độ thiên tai từ cấp 1 đến cấp 2/ tối đa 5 cấp.

Nắng nóng kéo dài khiến nhiều hộ dân ở huyện Bù Gia Mập, đặc biệt là các hộ dân vùng sâu thiếu nước nghiêm trọng, cả nước tưới và nước sinh hoạt - Ảnh: Đặng Hùng

Tỉnh Bình Phước có địa thế cao, khó tích trữ nước, trong khi nắng hạn lên tới 35-37 độ khiến tỷ lệ nước bốc hơi càng cao làm nguồn nước càng cạn kiệt. Nguồn trữ nước tại các hồ chứa đều đã xuống thấp, mực nước tại các giếng đào, giếng khoan của một số hộ dân đang cạn dần. Nguồn nước dự trữ ở các hồ nhỏ, bàu của nhân dân đã cạn kiệt, gây ra tình trạng hạn hán, thiếu nước, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của nhân dân trong tỉnh.

KHUYẾN CÁO SỬ DỤNG TIẾT KIỆM

Toàn tỉnh có 76 công trình thủy lợi, trong đó có 65 hồ chứa (11 hồ chứa lớn, 33 hồ chứa vừa, 21 hồ chứa nhỏ), 9 đập dâng, 1 trạm bơm, 1 hệ thống kênh thủy lợi đang vận hành, khai thác. Năng lực thiết kế tưới cho sản xuất nông nghiệp là 9.286 ha (đất trồng cây công nghiệp và đất lúa) và tạo nguồn cấp nước sinh hoạt và công nghiệp 133.642m³/ngày đêm.

Thống kê của cơ quan chức năng, ngày 22-3-2024, mực nước các hồ chứa tiếp tục xuống thấp so với mực nước dâng bình thường. Đặc biệt là hồ Đa Bông Cua giảm 3,2m, hồ Bù Ka giảm 2,6m, hồ Bình Hà giảm 1,82m, hồ An Khương giảm 1,8m, hồ Bàu Sen giảm 1,8m. Dung tích còn lại của các hồ chứa giảm 26,7% so với tổng dung tích các hồ chứa, so với 1 tuần trước đó là ngày 15-3 đã giảm thêm 3,7%. Đặc biệt, hồ Đắk Tol dung tích chỉ còn lại 32%, hồ Bù Ka và hồ Tà Thiết dung tích chỉ còn lại 36%, hồ Đa Bông Cua dung tích chỉ còn lại 39%, hồ Đắk Liên dung tích còn lại 45%.

Theo số liệu của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cập nhật đến ngày 25-3-2024, mùa khô năm nay, toàn tỉnh đã có 1.444 hộ gia đình và 8.283,7 ha các loại cây trồng bị ảnh hưởng bởi hạn hán. Trong đó cây ăn trái và cây lâu năm có 6.594,4ha, cà phê 1.601ha, lúa 37,6ha, hồ tiêu 33,9ha, cây hàng năm khác 16,8ha. Đã có 7/11 huyện, thị xã, trong tỉnh bị ảnh hưởng, gồm: Bù Gia Mập, Lộc Ninh, Bù Đăng, Đồng Phú, Bình Long, Hớn Quản, Phú Riềng. Bù Gia Mập là huyện bị ảnh hưởng nhiều nhất cả về số hộ dân (667 hộ) và số diện tích cây trồng (5.523,5ha), chiếm phần lớn trong toàn tỉnh.

Trước thực tế này, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã khuyến cáo toàn tỉnh thực hiện chủ trương tiết kiệm nước tưới và nước sinh hoạt.

TRƯỚC MẮT VẪN LÀ TIẾT KIỆM 

Đối với nước tưới, hiện nay các hồ chứa mực nước tuy có giảm nhưng cơ bản vẫn đảm bảo điều tiết nước phục vụ tưới tiêu cho các loại cây trồng cần tưới. Các hồ có mực nước thấp, đơn vị quản lý đã phối hợp với các huyện, thị xã điều tiết nước tưới cho phù hợp. Ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn đã tiếp tục khuyến cáo người dân sử dụng nước tiết kiệm, tưới tiêu hợp lý và ưu tiên cấp nước sinh hoạt, chăn nuôi và cây lâu năm có giá trị kinh tế cao.

Đối với cấp nước sinh hoạt tập trung, trên địa bàn tỉnh có 41 công trình, trong đó có 25 công trình sử dụng nguồn nước mặt và 16 công trình sử dụng nguồn nước ngầm.

25 công trình sử dụng nguồn nước mặt, gồm: Thị xã Bình Long có 2 công trình ở 2 xã Thanh Lương, Thanh Phú. Huyện Hớn Quản có 2 công trình ở thị trấn Tân Khai và 2 xã An Khương, Thanh An. Huyện Bù Đốp có 5 công trình tại các xã Tân Tiến, Phước Thiện, Thiện Hưng, Hưng Phước, Tân Thành. Huyện Bù Đăng có 5 công trình ở thị trấn Đức Phong và các xã Nghĩa Trung, Phú Sơn, Thống Nhất, Minh Hưng. Huyện Bù Gia Mập có 2 công trình ở xã Bù Gia Mập. Huyện Phú Riềng có 2 công trình ở xã Long Hà và liên xã Bù Nho - Long Tân. Huyện Đồng Phú có 2 công trình ở 2 xã Tân Lập, Thuận Lợi. Huyện Lộc Ninh có 4 công trình ở các xã Lộc Tấn, Lộc Hiệp, Lộc Thịnh và liên xã Lộc Thái - Lộc Hưng. Thị xã Phước Long có 1 công trình ở xã Phước Tín.

16 công trình sử dụng nguồn nước ngầm, gồm: Thị xã Bình Long có 1 công trình ở ấp Sóc Bế, xã Thanh Phú. Thị xã Chơn Thành có 3 công trình tại các xã Minh Lập, Nha Bích và phường Minh Long. Huyện Hớn Quản có 1 công trình ở xã Minh Đức. Huyện Bù Đốp có 1 công trình ở thị trấn Thanh Bình. Huyện Bù Đăng có 5 công trình tại các xã Bom Bo, Thọ Sơn, Phước Sơn, Đức Liễu. Huyện Bù Gia Mập 1 công trình ở xã Phú Nghĩa. Huyện Đồng Phú có 3 công trình ở các xã Tân Tiến, Tân Phước, Tân Hưng. Huyện Lộc Ninh có 1 công trình ở xã Lộc Thiện.

Theo Quyết định số 224/QĐ-UBND ngày 5-2-2024 của UBND tỉnh công bố số liệu theo dõi, đánh giá nước sạch nông thôn trên địa bàn tỉnh năm 2023, trong tổng số 41 công trình, đến thời điểm công bố đã có 12 công trình không hoạt động.

TÍCH TRỮ VÀ TIẾP TỤC TIẾT KIỆM

Ngành nông nghiệp tỉnh đã đưa ra giải pháp khắc phục hạn hán cần thực hiện, đó là: Tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền để người dân chủ động sử dụng nước tiết kiệm, tổ chức huy động nhân dân nạo vét các ao, hồ tích nước nhằm dự trữ nước phục vụ cho sinh hoạt; sử dụng các vật dụng che ẩm, chống bay hơi mất nước cho cây trồng, khuyến cáo sử dụng phương pháp tưới tiết kiệm nước hợp lý, tránh lãng phí.

Hỗ trợ xe bồn vận chuyển nước đến các điểm dân cư bị hạn hán, những nơi không có nguồn nước. Khoan giếng, đào giếng mới để cung cấp nước sinh hoạt cho người dân, đặc biệt là cụm dân cư đồng bào dân tộc, biên giới, thôn, ấp khó khăn.

Nắng nóng kéo dài khiến mực nước hệ thống hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh xuống rất thấp. Trong ảnh: Toàn cảnh hồ chứa nước thủy điện Đắk U, ở xã Đắk Ơ, huyện Bù Gia Mập xuống mực nước chết, khiến nhà máy nhiều ngày không hoạt động phát điện - Ảnh: Đặng Hùng

Thực hiện chính sách hỗ trợ đối với những hộ thiếu nước sinh hoạt, diện tích cây trồng bị ảnh hưởng do hạn hán theo quy định để chủ động mua nước sinh hoạt, mua các thùng trữ, hướng dẫn người dân đào giếng, khoan giếng, hỗ trợ xăng dầu bơm tưới vượt định mức… từ nguồn ngân sách địa phương hoặc quỹ phòng, chống thiên tai.

Tổ chức kiểm tra, thống kê diện tích cây trồng có khả năng thiếu nước, trên cơ sở cân đối nguồn nước để sử dụng nước hợp lý. Ưu tiên cho nước sinh hoạt, nước uống cho gia súc, tưới cho cây lâu năm có giá trị kinh tế cao khi hạn hán xảy ra. Phối hợp Công ty TNHH MTV Dịch vụ Thủy lợi Bình Phước xây dựng lịch điều tiết nước để sử dụng hiệu quả nguồn nước. Tiếp tục tổ chức kiểm tra thực tế vùng bị ảnh hưởng hạn hán để chỉ đạo thực hiện các phương án phòng, chống hạn hán cho nhân dân.

Tăng cường nạo vét kênh mương, cửa lấy nước, đào ao trữ nước, lắp đặt và vận hành các trạm bơm dã chiến để tận dụng tối đa nguồn nước, giảm thất thoát, lãng phí. Thực hiện các giải pháp tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho lúa và cây trồng cạn…

CHUNG TAY NỖ LỰC

Để triển khai phòng chống hạn hán, thiếu nước trên địa bàn, từ tháng 12-2023, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 4766/UBND-KT, tiếp đó đến tháng 2-2024 ban hành Công văn số 638/UBND-KT yêu cầu các sở, ngành, chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố và các đơn vị liên quan triển khai nhanh chóng các biện pháp ứng phó với nguy cơ hạn hán, thiếu nước.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công ty TNHH MTV Dịch vụ Thủy lợi Bình Phước, Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn cứu hộ của tỉnh đã đề nghị UBND các huyện, thị xã, thành phố và các đơn vị quản lý hồ nước tăng cường các biện pháp phòng chống hạn hán gắn với nhiệm vụ của từng đơn vị tại địa bàn.

Huyện Bù Gia Mập đã tuyên truyền, hướng dẫn người dân tích trữ nước, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm nước, kéo dài chu kỳ tưới, ủ gốc để giữ ẩm giảm thiểu sự bốc hơi nước. Phối hợp Công ty TNHH MTV Dịch vụ Thủy lợi Bình Phước nghiệm thu diện tích 68,01 ha cây trồng sử dụng nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Thành phố Đồng Xoài đã triển khai nạo vét, mở rộng, xây dựng cống thoát nước Suối Rinh; chặt hạ cây, vét một số đoạn khơi thông dòng chảy suối Rạt. Tuyên truyền các hộ dân chủ động tự khoan giếng, nạo vét giếng đào hoặc đào ao tích nước, be bờ, ngăn đập tạm để giữ nước trong các suối nhỏ...

Các huyện, thị xã khác cũng đã tuyên truyền khuyến cáo nhân dân thực hiện các giải pháp tưới tiết kiệm nước, sử dụng hiệu quả nguồn nước đảm bảo, phù hợp.